Kleuren

Natuurlijke kleuren zijn kleuren door de natuur gevormd. (vb planten, bloemen, dieren, steen, zout, etc.). Kunstmatige kleuren zijn kleuren door de mens gemaakt.

De belangrijkste functies van kleur zijn:

Signalerende functie: van de kleur gaat een waarschuwing uit of kleur zorgt ervoor dat iets opvalt
Esthetische functie: een kleur of een kleurcombinatie is mooi of lelijk, dit is een kwestie van smaak
Identificerende functie: kleur zorgt ervoor dat je iets kunt herkennen
Psychologische functie: kleuren werken op het gevoel en de stemming

Rood, geel en oranje zijn warme of activerende kleuren. Deze kleuren verhogen de bloeddruk en versnellen de ademhaling. Blauwe en groene kleuren zijn koude en passieve kleuren.

Enkele eigenschappen van kleuren

Kleurharmonie: Twee of meer kleuren samen vormen een aangenaam effect.

Subjectieve kleurwaarneming: kleuren kunnen anders waargenomen worden. (vb tijdens een zonnige dag ziet alles er vrolijker en warmer uit). De reclame en de verpakkingsindustrie maken daar veel gebruik van.

Kleur is afhankelijk van de kleur van de omgeving. (vb een vaas die op een felblauw tafelkleed staat, lijkt geel. Als dezelfde vaas op een felgeel tafelkleed staat lijkt de kleur van de vaas bruin).

Het oog richt zich eerst op donkere vlakken en daarna op lichtere vlakken.

Kleuren kunnen in bepaalde combinaties een vergrotende of verkleinende werking hebben. (een wit vierkant op een zwarte ondergrond lijkt groter dan een zwart vierkant op een witte ondergrond).

Licht door een prisma valt uiteen in rood, oranje, geel, groen, blauw, indigo en violet. (regenboogkleuren) Deze kleuren noemt met het kleurenspectrum. De afzonderlijke kleuren worden spectrale kleuren genoemd.

Elke kleur heeft een golflengte. De rode kleur heeft de grootste golflengte en violet heeft de kleinste golflengte.

We zien b.v een blauwe kleur van een bepaald voorwerp omdat de kleuren rood en groen van de lichtbundel worden opgenomen door het voorwerp. Terwijl de blauwe kleur wordt teruggekaatst.

Er zijn 2 type kleuren nl. de lichtkleuren en de stofkleuren.

Fond is een achtergrondvlak in één kleur.

T.o.v CMYK of RGB kleuren kun je met het Lab kleurensysteem het makkelijkste licht/donkeraanpassingen uitvoeren. (Lab systeem wordt vooral gebruik door lithograven).

Steunkleuren worden een aparte kleur (PMS; Pantone kleur). Pantone kleuren zijn altijd een steunkleur, behalve de Pantone proceskleuren deze vallen onder de proceskleuren. Proceskleuren worden opgebouwd uit CMYK kleuren.

Pantone Process coated kleuren zijn een middenweg tussen Pantone Coated en Pantone Uncoated kleuren. Deze Pantone Process coated kleuren kunnen het beste omgezet worden naar CMYK kleuren. Dit bespaart een drukgang. Gebruik standaard de Pantone Process coated kleuren.

Voor een zwart vlak is het belangrijk om het zwart wat dieper zwart te maken. Dit kan door bijvoorbeeld 30% Cyaan en/of 30% Magenta toe tevoegen. Maximum is 220% voor de kleur zwart (C=40%; M=40%; Y=40%; K=100%). Als er alleen gewerkt wordt met pantone kleuren kan er ook iets van de pantone kleur toegevoegd worden aan het zwart.

Bij een kleurgescheiden bestand wordt zwart niet uitgespaard dit in tegenstelling tot de CMY kleuren.

Een ICC profiel beschrijft hoe een bepaald apparaat kleuren reproduceert met een platform onafhankelijke standaard die door het International Color Consortium (ICC) is gedefinieerd.

De primaire lichtkleuren (additieve menging) zijn Rood, Groen en Blauw. (de drie kleuren gemengd geeft wit). Het mengen van lichtkleuren noemen we additieve kleurmenging. Het resultaat van een mengkleur (bv geel=rood+groen) wordt secundaire kleur genoemd.

De primaire stofkleuren (subtractieve menging) zijn Cyaan, Magenta en Geel. Deze kleuren absorberen licht. In de grafische wereld noemt men de proceskleuren Cyaan – Magenta – Geel en Zwart (CMYK). M.b.v deze 4 kleuren zijn alle kleuren te maken. Er zijn echter ook steunkleuren (of spotkleuren) ontwikkeld. Deze zijn vastgelegd in een bepaalde code (Patone Matching System). Deze steunkleuren worden vaak gebruikt bij logo’s. Deze kunnen worden samengesteld uit de CMYK kleuren maar door tolerantie fouten van deze 4 kleuren is het beter om een steunkleur te gebruiken. (dit is dan de 5de kleur in het drukproces. Dit is duurder maar geeft wel veel stabielere kleur, b.v van een logo).

Een kleurtemperatuur van 5000K is het prettigste kleurlicht voor de mens. Deze norm wordt aangegeven met D50.

Zichtbaar licht beschikt over een golflengte van 380nm (rood) tot 780nm (violet) [nm=nanometer of A=angstrum]

Het oog bestaat uit staafjes (licht/donker waarneming) en kegeltjes (rood, groen en blauw).

LAB kleuren zijn kleuren welke via een wiskundige manier zijn vastgelegd. De kleur bestaat uit Hue (kleurtoon); Saturation (verzadiging) en Brightness (helderheid) Het LAB kleuren systeem is ontwikkeld door CIE. LAB kleuren zijn niet afhankelijk van substraat, pigment en laagdikte. Een kleur van een bepaalde waarde ziet er dus altijd hetzelfde uit. Elk ‘pixel’ programma werkt met het LAB systeem.

Kleuren zoals bijvoorbeeld KPN groen of Ferrari rood vallen buiten het kleurbereik van CMYK. Deze kleuren zijn dus niet na te maken. Deze kleuren worden speciaal gemaakt van niet op de vrije markt te koop pigment.

Het mengen van drukkleuren noemt men subtractieve kleurmenging.

Cyaan: Blauw en groen (lichtkleuren) worden teruggekaatst. Rood wordt geabsorbeerd.
Magenta: Blauw en rood (lichtkleuren) worden teruggekaatst. Groen wordt geabsorbeerd.
Geel: Groen en rood (lichtkleuren) worden teruggekaatst. Blauw wordt geabsorbeerd.

In het PMS (Pantone Matching System) zijn allerlei kleurcombinaties samengebracht. In een kleurwaaier zijn alle kleuren in een U (Uncoded; ‘mat’papier) en C (Coded; ‘glans’ papier) afgedrukt. Twee dezelfde kleuren (zelfde nummer met een U of een C) kunnen er anders uitzien. Een steunkleur kan gemaakt worden uit percentages CMYK kleuren. De toleranties kunnen dan 4* hoger zijn dan bij een steunkleur (1* tolerantiefout; 1 afdrukstap). Het mengen van een CMYK kleur kan van 3% tot 100%. Het is niet mogelijk om minder dan 3% kleur af te drukken.

Cyaan is een soort blauw
Magenta is een soort rood.

Een kleurindruk bestaat uit:

Kleurtoon is de naam die we aan een kleur geven, dus rood, blauw, etc. Kleurtonen gaan geleidelijk in elkaar over.
Helderheid. Dezelfde kleur ziet er in de schaduw donkerder uit. De helderheid van de kleur neemt dus af als er meer zwart wordt toegevoegd.
Verzadiging. Een verzadigde kleur is een kleurtoon op volle sterkte. Als we wit toevoegen aan een kleur neemt de verzadiging af.

Er zijn zeven soorten kleurcontrasten

Primair contrast. De meest contrastrijke kleuren zijn de primaire kleuren rood, geel en blauw. Zetten we ze naast elkaar, dan geven ze een bont effect, vrolijk en krachtig.
Licht/donker contrast. Het sterkste licht/donker contrast is het contrast tussen zwart en wit. Bij de bonte kleuren is het contrast tussen geel en violet het sterkst.
Koud/warm contrast. Dit contrast ontstaat door een warme kleur (rood, oranje, geel) te plaatsen naast een koude kleur (blauw, violet).
Complementair contrast. Kleuren die elkaar aanvullen kunnen elkaars contrast zijn. Rood en groen vormen een aanvullend of complementair contrast. Geel en violet en blauw en oranje zijn ook complementaire contrasten. De drukkleuren cyaan, magenta en geel hebben ook complementaire kleuren: - rood (geel en magenta) en cyaan; - groen (cyaan en geel) en magenta; - blauw (magenta en cyaan) en geen.
Simultaancontrast. Als het uiterlijk van een kleur door andere kleuren uit de omgeving wordt beïnvloed, noemen we dat een simultaancontrast.
Kwaliteitscontrast. Dit ontstaat als twee dezelfde kleuren naast elkaar worden gezet en één van de kleuren vermengd is met wit of zwart. De onvermengde kleur wordt hierdoor versterkt.
Kwantiteitscontrast. Lichte kleuren hebben een hogere lichtwaarde of stralingskracht dan donkere kleuren. Dat kun je zien als twee vlakken van gelijke grootte ingekleurd worden met blauw en oranje. Het oranje vlak zal overheersen. Als het blauwe vlak tweemaal zo groot is, is er een evenwichtiger verhouding.

Bonte kleuren zijn alle spectrale kleuren. Niet-bonte kleuren zijn zwart en wit. (eigenlijk zijn zwart en wit geen kleuren)

Een monitor heeft het grootste kleurengamma. Hoe slechter het papier hoe kleiner het kleurgamma is. (kleurbereik)

Rasterstanden

Met het raster kunnen we de hoeveelheid kleur op een bepaalde plaats regelen. Om de CMYK kleuren af te drukken worden deze t.o.v. elkaar verdraaid zodat de kleurrasters niet over elkaar vallen. (Geel -> 0O; Cyaan -> 15 O; Zwart -> 45 O; Magenta 75 O)
Omdat Geel minder kritisch is dan de overige kleuren wijkt dit raster maar 15 graden af i.p.v 30 graden. Alle punten worden voor het oog samengevoegd tot één kleur.
Als de 4 kleuren zijn afgedrukt ontstaan op diverse plaatsen rosetten (te zien onder een vergrootglas) Op deze manier is drukwerk van printwerk te onderscheiden.

Om kleur in drukwerk te gebruiken, zijn de volgende vragen belangrijk:

Past de kleur bij het onderwerp?
Spreken de kleuren de doelgroep aan?
Brengt de gekozen kleur de juiste boodschap over?

ICC Kleurprofielen

Een ICC-profiel beschrijft hoe een bepaald apparaat, of een bepaalde standaard, kleuren reproduceert met behulp van een standaard die geschikt is voor ieder platform en die gedefinieerd wordt door het International Color Consortium (ICC).

12 delige kleuren cirkel

Zuivere kontrast- of complementaire kleuren vindt men in de kleurendriehoek en de kleurencirkel steeds tegenover elkaar (B.v. rood – groen; geel – paars; blauw – oranje)

Primair contrast: Het contrast tussen de primaire kleuren (geel, rood en blauw). Wordt vaak voor kinderen toegepast.
Licht/donker contrast: De meest extreme is zwart/wit.
Koud/warm contrast: Een warme oranje kleur tegen een koude violette kleur.
Complementair contrast: De tegenover elkaar liggende kleuren uit de twaalfdelige kleurencirkel namelijk rood/groen, geel/violet, en blauw/oranje. Dit valt heel er op. Deze kleuren dien je in een ontwerp niet tegen elkaar aan te leggen
Simultaan contrast: De kleur wordt beïnvloed door de omliggende kleur.
Kwaliteitscontrast: Zuivere kleuren tegenover dezelfde kleur vermengd met wit of zwart.
Kwantiteitscontrast: De ‘stralingskracht’ van de kleur ofwel felle kleuren (b.v. geel) ten opzichte van doffe kleuren. (b.v. bruin)

Betekenis van kleuren

Rood: Warm, aandacht, agressie, levend
Blauw: Koud, ijs, rust
Rood + Geel: Warm, comfort
Blauw + Geel: Koel, natuur, kalm, comfort, vernieuwend, verfrissend (aqua)
Kleur + wit (pastel): Ontspanning, lucht, licht
Kleur + zwart: Winter, serieus, drama
Bleke kleuren (> 65% wit): Romantiek, teder, mist, sereen, vroeg
Heldere kleuren (pure kleuren): Levendig, opvallend, vrolijk

Het karakter van kleur

Rood: Leven van moment tot moment, snel verveeld, gepassioneerd, dingen snel voor elkaar willen krijgen.
Rose: Gevoelig, vriendelijk, zoet, terugverlangend naar vroegere, betere tijden, romantisch.
Geel: Vrolijk, speels, optimistisch, als iets niet werkt in je leven dit snel veranderen, spontaan en nieuwsgierig.
Blauw: Rust, geordend, te vertrouwen, loyaal.
Helder Blauw: Dagdromer, levensgenieter.
Donker Blauw: Serieus behoudend.
Grijs: Observator, geen deelnemer, terughoudend, ongebonden, niets tot het laatste moment uitstellen.
Groen: Veilig, vredelievend, goedwillend, koppig, tijd gunnend.
Bruin: Nuchter, betrouwbaar, trouw, thuis, familie en vrienden belangrijk, comfort is belangrijk. Oranje: Dynamisch, vrolijk, gezellig, flamboyant, opvallend, levensgenieter.

De psychologische/emotionele effecten van kleur

Rood: Voetbalteams die uit rode kleedkamers komen, spelen agressiever. Een rode doek bij stierenvechter is alleen voor het publiek (stier ziet geen kleuren). Rood is snel; snel eten (fastfood), snel beslissen (buy now).
Geel: Vrolijk, brengt geluksgevoel, straalt intelligentie uit. Stimuleert helder denken. Zwart op een gele achtergrond is de meest leesbare combinatie (zie bewegwijzeringen).
Oranje: Stimuleert eetlust, brengt plezier, is creatief enthousiast en speels (Aardetinten suggereren exotische herkomst, etnische ingrediënten).
Groen: Is levend en rustgevend, ontspannen en geruststellend. Staat voor vers en gezond. Heeft ook een negatieve lading (ziek).
Blauw: Meest favoriete kleur, vooral bij mannen. Blauw straalt vertrouwen uit en respect. Geeft status (blauw bloed), maakt een ruimte groter. Blauw stoot insecten af.
Paars: Straalt luxe, rijkdom en exclusiviteit uit. Is extravagant. Stimuleert dagdromen. Is spiritueel.
Roze: Is kalmerend, vermindert agressie en asociaal gedrag. Door een roze bril kijken. Is vrouwelijk.
Bruin: Is met name in onrustige sociale en economische tijden een populaire kleur. Straalt duurzaamheid en betrouwbaarheid uit. Is oprecht maar ook conservatief.
Grijs: Is een neutrale en formele kleur. Is koud (metaal). Straalt autoriteit uit en volwassenheid (grijze haren), is een rijke kleur (zilver).
Wit: Is puur en onschuldig (bruidskleur). Is hemels (de witte ridder, hemel, engelen). Is hygiënisch en schoon en steriel. Zwart: Is dood en mysterieus (zwarte kat). Is intimiderend en chique/formeel (black tie).

Overdruk

Alleen op de kleur zwart 100% wordt overdruk toegepast. Dit betekent dat 100% zwart niet wordt uitgespaard. Dit in tegenstelling tot de andere CMY kleuren (Cyaan, Magenta, Geel). Dit is gedaan voor tekst. Tekst wordt standaard weergegeven in 100% zwart. Voor een volvlak zwart is het niet gewenst dat hier overdruk (niet uitgespaard) wordt toegepast. Dit kun je voorkomen door een andere kleur toe te voegen aan het zwart. (bv 20%C en 20%M).

Pantone kleurenwaaier

Er zijn verschillende soorten Pantone kleurenwaaiers. De meest interessante is deze waarbij naast de pantone kleur ook de kleur in CMYK wordt weergegeven. De soms grote afwijkingen zijn hierdoor goed zichtbaar.

Om een kleur te beoordelen moet je rekening houden met: